เอกซเรย์ปอด (Chest X-ray) บอกอะไรได้มากที่คิด!

เอกซเรย์ปอด นั้นถือเป็นหัตถการที่ไม่ใช่แค่การตรวจหาความผิดปกติที่บริเวณปอดเท่านั้น แต่เป็นการตรวจอวัยวะบริเวณทรวงอกที่ครอบคลุมตั้งแต่ปอด หัวใจ และอวัยวะใกล้เคียง ซึ่งล้วนเป็นอวัยวะภายในที่มีความสำคัญต่อการทำงานของร่างกาย

อีกทั้งการอ่านผล Chest x-ray สามารถมองเห็นสภาพของปอดปกติ และปอดผิดปกติหรืออวัยวะใกล้เคียง ที่เราไม่สามารถเห็นด้วยตาเปล่าได้ เช่น ปอดมีจุดขาว ฝ้าในปอด เงาหัวใจ เป็นต้น และวิธีการตรวจนั้นก็มีความปลอดภัย และรวดเร็วมาก ผู้รับการตรวจจึงไม่จำเป็นต้องกังวล

หัวข้อที่น่าสนใจ

เอกซเรย์ปอดสำคัญอย่างไร?

เอกซเรย์ปอดสำคัญอย่างไร

การเอกซเรย์ปอด (Chest X-ray : CXR) ถือเป็นการคัดกรอง (Screening) ที่สำคัญ โดยจะทำการเอกซเรย์ที่บริเวณทรวงอก เพื่อเช็คดูภาวะที่ร่างกายของเรายังไม่มีอาการแสดงออกมาให้เห็นได้ เช่น

ก้อนที่ปอด ในระยะเริ่มต้น
ขนาดของหัวใจโต
การติดเชื้อที่กำลังเป็นอยู่ ( ซึ่งมักมาร่วมกับอาการแสดง เช่น มีไข้ ไอ เหนื่อยมา 1 สัปดาห์ )
ผู้ป่วยบางรายที่ไอเรื้อรัง เป็นๆหายๆมา หลายเดือน ร่วมกับน้ำหนักลด ก็สามารถพบ ‘วัณโรคปอด’ ได้จากการเอกซเรย์ปอด

ประโยชน์ของการเอกซเรย์ปอด

ประโยชน์ของการเอกซเรย์ปอดมีหลายข้อด้วยกัน ได้แก่

กรณีเอกซเรย์ปอด เพื่อการคัดกรองสุขภาพร่างกายก่อนเข้าทำงาน

การเอกซเรย์ปอดจะช่วยคัดกรองในเรื่องของก้อนในปอด, ขนาดหัวใจโต, ร่องรอยของการเคยติดเชื้อ (วัณโรค , COVID ระยะลงปอด ที่ทิ้งพังผืดไว้) และความเสียหายที่อาจเริ่มพบจากภาพ X-ray ก่อนที่จะแสดงอาการ ในกลุ่มของคนไข้ที่สูบบุหรี่เรื้อรัง

กรณีร่างกายกำลังมีการแสดงอาการ

การเอกซเรย์จะมีประโยชน์ในการช่วยหาสาเหตุ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในผู้ที่มีอาการไอ จะช่วยในการหาสาเหตุของโรคที่เป็นได้ว่า มีอาการอยู่ในระดับที่รุนแรงเพียงใด

กรณีมีอุบัติเหตุที่ได้รับความบาดเจ็บบริเวณทรวงอก

ในกรณีที่ได้รับอุบัติเหตุ สามารถ Chest x-ray เพื่อเช็คดูว่ากระดูกซี่โครงหัก, เยื่อหุ้มปอดแตกมีลมรั่ว (Traumatic Pneumothorax) เป็นต้น

Chest X-ray สามารถมองเห็นอะไรได้บ้าง

ภาพ 2 มิติ ของ ปอดสองข้าง
เงาหัวใจ สามารถบอกขนาดของหัวใจได้
กระดูก แบ่งเป็น กระดูกซี่โครง ไหปลาร้า กระดูกสันหลังส่วนช่วงอก
เงาของกะบังลม
กรณีมีภาวะ หัวใจล้มเหลว สามารถเห็นเงาน้ำส่วนเกินในเยื่อหุ้มปอดได้

การตรวจ Chest X-ray เหมาะกับใครบ้าง

การตรวจ chest x-ray นั้นเหมาะกับการตรวจในหลายกรณี ไม่ว่าจะเป็น

ผู้ที่ตรวจคัดกรองสุขภาพก่อนเข้าทำงาน
ผู้ที่ตรวจคัดกรองสุขภาพประจำปี
บุคคลที่มีความเสี่ยงต่างๆ เช่น กำลังมีอาการไอ โดยเฉพาะ ไข้ ไอ มีเสมหะ ติดต่อกัน 3-4 วัน, ไอเรื้อรัง , สูบบุหรี่จัด (รวมไปถึงผู้รับควันบุหรี่มือสองเป็นประจำ) ,ผู้ป่วยโรคหัวใจ , ผู้ทำงานในพื้นที่ที่มีมลภาวะและสารพิษ เช่น เหมือง, แร่ เป็นต้น

ขั้นตอนการตรวจ

ขั้นตอนการเอกซเรย์ปอดมีดังนี้

ขั้นตอนการเอกซเรย์ปอด

เปลี่ยนไปสวมชุดที่ทางคลินิกเตรียมเอาไว้ให้ และถอดเครื่องประดับออกด้วย เช่น สร้อย ต่างหู เข็มขัด หรือเครื่องประดับที่ทำจากโลหะ (กรณีคุณผู้หญิง ต้องถอดเสื้อชั้นในออก และรวบผมขึ้นให้พ้นบริเวณต้นคอ)
ยืนที่บริเวณหน้าเครื่องตรวจ โดยจะมีเจ้าหน้าที่ช่วยจัดท่าทางก่อนทำการฉายรังสี X-ray
รอเจ้าหน้าที่ให้สัญญาณ โดยเจ้าหน้าที่จะแจ้งให้สัญญาณผู้รับการตรวจ โดยนับ 1, 2, 3 แล้วหายใจเข้าลึกๆ แล้วกลั้นหายใจ 3-5 วินาที เพื่อให้ฉายรังสี จากนั้นเจ้าหน้าที่จะแจ้งว่าหายใจได้
เมื่อเสร็จสิ้นขั้นตอนการตรวจ X-ray แล้ว สามารถเปลี่ยนชุด แล้วรอฟังผลจากแพทย์ได้เลย โดยภาพและผลอ่าน จะใช้เวลาเพียงไม่กี่นาที หลังตรวจเท่านั้น

การอ่านผล

ตัวอย่างการอ่านผลการเอกซเรย์ปอดปกติ ปอดมีจุดขาว หรือปอดผิดปกติ

ภาพตัวอย่างฟิล์มเอกซเรย์ปอด

ปอดปกติ

การอ่านผลฟิล์มเอกซเรย์ในปอดปกติ จะสามารถสังเกตได้ดังนี้ คือ ที่บริเวณปอดจะไม่มีจุด ไม่มีพังผืด ไม่มีน้ำในปอด ไม่มีลมรั่วในปอด
ตัวอย่างในภาพ จุด (A) เป็นปอดปกติ แต่ในกรณีของจุด (B) อาจเป็นได้ทั้งปอดปกติหรือขนาดหัวใจโต ทั้งนี้ต้องดูน้ำหนักตัวคนไข้ด้วย

ตัวอย่างภาพเอกซเรย์ปอด พบจุดขาวในปอด

ปอดมีจุดขาว

ในกรณีที่ตรวจผลฟิล์มเอกซเรย์แล้วพบว่าปอดมีจุดขาว หากอยู่ในตำแหน่งที่ผิดปกติ อาจแสดงถึง ก้อนในปอดระยะเริ่มต้น หรือร่องรอยของการเคยติดเชื้อวัณโรค ทั้งนี้การที่ปอดมีจุดขาวขึ้นอยู่กับประวัติและอาการแสดง รวมถึงต้องมีการตรวจร่างกายร่วมด้วย

ตัวอย่าง เอกซเรย์แล้วพบก้อนในปอด

ปอดผิดปกติ

ปอดผิดปกติสามารถพบได้หลายกรณีตัวอย่าง เช่น

มีฝ้าในปอด กรณีมีอาการร่วม เช่น มีไข้, ไอ หรือมีเสมหะ อาจเกิดได้จากการติดเชื้อในเยื่อหุ้มปอด หรือปอดบวม เป็นต้น
มีก้อนในปอด หรือมีผังผืดมากขึ้น อาจสัมพันธ์กับ การสูบบุหรี่ หรือ รับควันบุหรี่ สะสมเป็นระยะเวลานาน

หมายเหตุ: ทั้งหมดนี้เป็นเพียง การยกตัวอย่าง ทุกรายละเอียดจะต้องสัมพันธ์กับประวัติและการตรวจร่างกายคนไข้ ตามแต่ละบุคคล

คำถามที่พบบ่อย

ต้องงดอาหารหรือไม่

ตอบ: การตรวจเอกซเรย์ปอด ไม่จำเป็นต้องงดการรับประทานอาหาร ผู้รับบริการสามารถรับประทานอาหารได้ตกปกติ

ทำไมถึงควรหลีกเลี่ยงการสวมเครื่องประดับ หรือเสื้อผ้าที่มีโลหะตอนเข้ารับบริการ

ตอบ: เพราะโลหะจะไปรบกวนรายละเอียดภาพถ่ายฟิล์ม X-ray ได้ครับ โดยเมื่อฉายรังสี จะพบว่าเงาสีขาวของโลหะแล้วแต่ชนิด ซึ่งจะบดบัง เนื้อปอด หรือ เงาหัวใจได้ครับ

มีผลข้างเคียงหรือไม่

ตอบ: การตรวจเอกซเรย์ปอดมีผลข้างเคียงแต่น้อยมาก เนื่องจากปริมาณรังสีที่ใช้ในการตรวจ X-ray ต่ำ ทำให้ความเสี่ยงในการเกิดมะเร็งต่ำมาก ซึ่งน้อยกว่า 1 ใน ล้าน

รอผลนานไหม

ตอบ: การรอผลไม่นาน เพียงไม่กี่นาทีหลังฉายรังสี ทั้งนี้ขึ้นกับอาการแสดงและประวัติของผู้เข้ารับการตรวจ

การเอ็กซเรย์ปอดมีผลกับการตั้งครรภ์หรือไม่ อย่างไร

ตอบ: มีผลต่ำ โดยจากงานวิจัย พบว่าปริมาณรังสีจะเสี่ยงต่อทารก เมื่อทำการ X-ray สะสม มากกว่า 70,000 ครั้ง ขึ้นไป โดยหากเป็นการ X-ray หลังอายุครรภ์ 17 สัปดาห์ นั้นแทบไม่มีความเสี่ยงเลย

ทำไมต้องเอ็กซเรย์ปอดก่อนผ่าตัด

ตอบ: ทำไมต้องเอกซเรย์ปอดก่อนผ่าตัด หนึ่งในสาเหตุสำคัญคือ การคัดกรองวัณโรค เนื่องจาก หลายๆกรณี การผ่าตัด หากมีการใส่ท่อช่วยหายใจ จะเป็นการทำให้วัณโรคฟุ้งกระจาย และเสี่ยงต่อทีมแพทย์และพยาบาล ทั้งทีมผ่าตัดและดมยา รวมถึงยังคัดกรองการติดเชื้อปอด ขนาดหัวใจ ก่อนการผ่าตัดอีกด้วย

บทสรุป

การเอกซเรย์ปอดเป็นการตรวจอวัยวะบริเวณทรวงอก ซึ่งเป็นวิธีการตรวจทางการแพทย์ ที่มีประโยชน์ ทำได้รวดเร็ว รู้ผลเร็ว ปลอดภัย และยังให้รายละเอียดที่สำคัญในการวางแผนการรักษาได้ดี

คำแนะนำเกี่ยวกับการเอกซเรย์ปอด โดยแพทย์ประจำคลินิกอินทัชเมดิแคร์

อีกทั้งปัจจุบันความเสี่ยงทางด้านมลภาวะ PM2.5 สูงมากขึ้น ยังไม่มีงานวิจัยที่ชี้ชัดว่าเพิ่มความเสี่ยงมะเร็งปอด แต่เริ่มมีตัวเลข ที่ค่อยๆมีนัยสำคัญว่า ”อาจจะ” เพิ่มความเสี่ยงมะเร็งปอดได้จริง

“ดังนั้น แม้จะยังไม่มีอาการ หากมีโอกาสได้ตรวจคัดกรองเอกซเรย์ปอด ก็จะมีประโยชน์ในการเช็กสุขภาพเบื้องต้น รวมถึงคัดกรองก้อนในปอดในระยะเริ่มต้น ซึ่งหากเจอไว ก็จะรักษาได้ไว ทำให้ไม่ลุกลามนั่นเองครับ”

– นายแพทย์พันไมล์ เปรมัษเฐียร (แพทย์เวชปฏิบัติทั่วไป ประจำคลินิก) –

เอกสารอ้างอิง

X-Rays, Pregnancy and You, FDA
Chest X-Ray, Johns Hopkins University School of Medicine
Alveolar deposition of inhaled fine particulate matter increased risk of severity of pulmonary tuberculosis in the upper and middle lobes

สอบถามรายละเอียดเพิ่มเติม

Hot Line 081-562-7722 กดโทรออก